Ben Whishaw (Jean-Baptiste Grenouille) og Rachel Hurd Wood (Laura) i filmen Parfymen – historien om en morder frå 2006. Foto: Constantin Film
Eg luktar, altså er eg
Nasen er så mangt. Identitetsmarkør, snottprodusent og første haldeplass for det livgjevande oksygenet som skal halde kroppen gåande. Hovudmistenkt, men ikkje alltid skuldig, for desibelterrorisme nattetid. Og altså sete for luktesansen.
Benediktinarnonner held blodtrykket nede med levemåten sin.
Foto via Wikipedia
Blodtrykk og hjarte-kar-sjukdom
President Franklin D. Roosevelt døydde plutseleg og uventa av hjernebløding i april 1945. Først i ettertid forstod lækjarane at hjerneblødinga var ein konsekvens av mange år med ubehandla og svært høgt blodtrykk.
Ibsen organiserte arbeidet slik at det vart gjennomførleg å gje opptil 70 pasientar pustehjelp samstundes.
Foto: Medicinsk Museion, Københavns Universitet
Dr. Ibsen viste veg
Ein dag i august 1952 vart tolv år gamle Vivi innlagd i Blegdamshospitalet med polio. Kort tid etter innsjuking var ho blitt svak i alle musklar og tungpusten. Ho var høgfebril, gispa etter luft og var nær ved å verta kvelt av slimet frå luftvegane, huda var blåleg og klam. Lækjarane oppfatta henne som døyande, og Vivi var på veg til å bli ein del av den dystre statistikken med 90 prosent mortalitet.
Mangelvarer på apoteka er den nye normalen. I fjor vart det meldt om 1579 forsyningsavbrot for legemiddel, eit tal som er rekordhøgt.
Foto: Gorm Kallestad / NTB
Antibiotikabruk i spel
Antibiotikatypar som har vore med på å sikre låg resistens i Noreg, er vortne vanskelegare å få tak i. Enkelte har forsvunne frå marknaden.
Risikoen for å døy etter ein operasjon ligg kring 4 prosent i europeiske land samla sett, men berre på 1,5 prosent i Noreg, ifylgje ein studie frå 2012.
Foto: Helge Hansen / NTB
Kan eg bli operert av den flinkaste?
Spørsmålet overrumpla meg. Eg skulle utføra min aller første operasjon for nakkeprolaps og hadde akkurat informert pasienten om forventa resultat og risiko. Og om vegen inn til virvelsøyla og prolapsen mellom blodkar og nervar via eit snitt til høgre på halsen. Heldigvis slo han seg til ro då eg svara som sant var, at eg hadde «vore med på ein god del slike inngrep tidlegare». Operasjonen vart vellukka – eg opererte med god rettleiing av ein røynd kollega.
Barry Marshall og Robert Warren fekk Nobelprisen fysiologi eller medisin i 2005.
Foto: Jonas Ekstromer / AP / NTB
Magesår og nytenking
Sjukdomen magesår har plaga menneskja gjennom tusenvis av år, men diagnosen kan ha vore vanskeleg i farne tider. Ein over 2000 år gamal mumie frå Han-dynastiets dagar fekk nyleg påvist teikn til magesår, det var i høgste grad post mortem.
Ny forsking tyder på at musikarar, som desse i Rolling Stones, ofte har betre kognitiv funksjon og sjeldnare kognitiv svikt enn ikkje-musikarar.
Foto: Raph PH / Wikimedia Commons
Demens
«Demens, det er skrekken», sa Drillo då han nyleg runda 80 og fekk spørsmål om alder og død i eit intervju. Han har eit poeng: Demens kan vera skremmande. Den som er råka, døyr langsamt to gonger, blir det sagt: først i sinn, så i skinn.
Å operere eller ikkje operere, det er spørsmålet. Kirurgi utan effekt gjer meir skade enn gagn, skriv Haldor Slettebø.
Foto via Wikimedia Commons
Operasjonar i utrengsmål
Årleg blir det utført over 400.000 kirurgiske inngrep i Noreg. Det kan dreia seg om alt frå enkel opning av verkebyllar, reparasjon av beinbrot, akutte mageoperasjonar, keisarsnitt, utskifting av nedslitne hofteledd – til kompliserte transplantasjonar og sofistikert hjartekirurgi.
Illustrasjon: Mikhaylovskiy / Shutterstock / NTB
Årleg helsesjekk av friske er bortkasta
Private helseaktørar reklamerer ustoppeleg for «full helsesjekk». Dei hevdar at regelbundne helsekontrollar av friske kan avdekkja sjukdom på eit tidleg tidspunkt og resultera i sunnare livsstil. Nokre av tilbydarane kan supplera den vanlege undersøkinga med ultralydgransking av lever og nyrer og ymist anna, som til dømes galleblære, milt, testiklar, blodårer og bukspyttkjertel.
«Ope hovud med bokstavar» måla av ein ukjend kunstnar.
Frå Düsseldorfer Auktionshaus / Wikimedia Commons
Hjernen er oppskrytt
Mange hjerneforskarar påstår at det er hjernen åleine som avgjer kven me er som menneske og som individ. Dei hevdar at «Hjernen er mennesket», at «Du er hjernen din», eller på sidemålet: «You are just a brain» – det vil seia at alt du opplever, kjenner, tenkjer og trur, meiner og gjer, kjem frå hjernen. At alle dei personlege eigenskapane dine er å finna i ymse delar av hjernen.
Ben Whishaw (Jean-Baptiste Grenouille) og Rachel Hurd Wood (Laura) i filmen Parfymen – historien om en morder frå 2006. Foto: Constantin Film
Eg luktar, altså er eg
Nasen er så mangt. Identitetsmarkør, snottprodusent og første haldeplass for det livgjevande oksygenet som skal halde kroppen gåande. Hovudmistenkt, men ikkje alltid skuldig, for desibelterrorisme nattetid. Og altså sete for luktesansen.
Benediktinarnonner held blodtrykket nede med levemåten sin.
Foto via Wikipedia
Blodtrykk og hjarte-kar-sjukdom
President Franklin D. Roosevelt døydde plutseleg og uventa av hjernebløding i april 1945. Først i ettertid forstod lækjarane at hjerneblødinga var ein konsekvens av mange år med ubehandla og svært høgt blodtrykk.
Ibsen organiserte arbeidet slik at det vart gjennomførleg å gje opptil 70 pasientar pustehjelp samstundes.
Foto: Medicinsk Museion, Københavns Universitet
Dr. Ibsen viste veg
Ein dag i august 1952 vart tolv år gamle Vivi innlagd i Blegdamshospitalet med polio. Kort tid etter innsjuking var ho blitt svak i alle musklar og tungpusten. Ho var høgfebril, gispa etter luft og var nær ved å verta kvelt av slimet frå luftvegane, huda var blåleg og klam. Lækjarane oppfatta henne som døyande, og Vivi var på veg til å bli ein del av den dystre statistikken med 90 prosent mortalitet.
Mangelvarer på apoteka er den nye normalen. I fjor vart det meldt om 1579 forsyningsavbrot for legemiddel, eit tal som er rekordhøgt.
Foto: Gorm Kallestad / NTB
Antibiotikabruk i spel
Antibiotikatypar som har vore med på å sikre låg resistens i Noreg, er vortne vanskelegare å få tak i. Enkelte har forsvunne frå marknaden.
Risikoen for å døy etter ein operasjon ligg kring 4 prosent i europeiske land samla sett, men berre på 1,5 prosent i Noreg, ifylgje ein studie frå 2012.
Foto: Helge Hansen / NTB
Kan eg bli operert av den flinkaste?
Spørsmålet overrumpla meg. Eg skulle utføra min aller første operasjon for nakkeprolaps og hadde akkurat informert pasienten om forventa resultat og risiko. Og om vegen inn til virvelsøyla og prolapsen mellom blodkar og nervar via eit snitt til høgre på halsen. Heldigvis slo han seg til ro då eg svara som sant var, at eg hadde «vore med på ein god del slike inngrep tidlegare». Operasjonen vart vellukka – eg opererte med god rettleiing av ein røynd kollega.
Barry Marshall og Robert Warren fekk Nobelprisen fysiologi eller medisin i 2005.
Foto: Jonas Ekstromer / AP / NTB
Magesår og nytenking
Sjukdomen magesår har plaga menneskja gjennom tusenvis av år, men diagnosen kan ha vore vanskeleg i farne tider. Ein over 2000 år gamal mumie frå Han-dynastiets dagar fekk nyleg påvist teikn til magesår, det var i høgste grad post mortem.
Ny forsking tyder på at musikarar, som desse i Rolling Stones, ofte har betre kognitiv funksjon og sjeldnare kognitiv svikt enn ikkje-musikarar.
Foto: Raph PH / Wikimedia Commons
Demens
«Demens, det er skrekken», sa Drillo då han nyleg runda 80 og fekk spørsmål om alder og død i eit intervju. Han har eit poeng: Demens kan vera skremmande. Den som er råka, døyr langsamt to gonger, blir det sagt: først i sinn, så i skinn.
Å operere eller ikkje operere, det er spørsmålet. Kirurgi utan effekt gjer meir skade enn gagn, skriv Haldor Slettebø.
Foto via Wikimedia Commons
Operasjonar i utrengsmål
Årleg blir det utført over 400.000 kirurgiske inngrep i Noreg. Det kan dreia seg om alt frå enkel opning av verkebyllar, reparasjon av beinbrot, akutte mageoperasjonar, keisarsnitt, utskifting av nedslitne hofteledd – til kompliserte transplantasjonar og sofistikert hjartekirurgi.
Illustrasjon: Mikhaylovskiy / Shutterstock / NTB
Årleg helsesjekk av friske er bortkasta
Private helseaktørar reklamerer ustoppeleg for «full helsesjekk». Dei hevdar at regelbundne helsekontrollar av friske kan avdekkja sjukdom på eit tidleg tidspunkt og resultera i sunnare livsstil. Nokre av tilbydarane kan supplera den vanlege undersøkinga med ultralydgransking av lever og nyrer og ymist anna, som til dømes galleblære, milt, testiklar, blodårer og bukspyttkjertel.
«Ope hovud med bokstavar» måla av ein ukjend kunstnar.
Frå Düsseldorfer Auktionshaus / Wikimedia Commons
Hjernen er oppskrytt
Mange hjerneforskarar påstår at det er hjernen åleine som avgjer kven me er som menneske og som individ. Dei hevdar at «Hjernen er mennesket», at «Du er hjernen din», eller på sidemålet: «You are just a brain» – det vil seia at alt du opplever, kjenner, tenkjer og trur, meiner og gjer, kjem frå hjernen. At alle dei personlege eigenskapane dine er å finna i ymse delar av hjernen.
